Αποτυγχάνοντας την Αποτυχία

Το πρόβλημα δεν βρίσκεται στην αντιπαράθεση του «Είσαι αποτυχημένος που δεν το κατάφερες» με το «Δεν πειράζει φίλε που δεν το πέτυχες, είναι ανθρώπινο, η προσπάθεια μετράει, πιστεύω σε εσένα και πρέπει και εσύ να κάνεις το ίδιο».

Ο κόσμος διχάζεται αναμεσά σε αυτές τις δύο αποκρίσεις πάνω στο ίδιο ζήτημα, αυτό της αποτυχίας, και σπαταλάει περισσότερο χρόνο και φαιά ουσία στο να αποδείξει την υπεροχή της μιας απάντησης απέναντι στην άλλη (συνηθέστερα με τον υποστηρικτή της δεύτερης θέσης να επιπλήττει και να ονειδίζει αυτόν της πρώτης χαρακτηρίζοντάς τον ως ανώριμο και τοξικό) που καταλήγει να χάνει το νόημα.

Πέφτοντας ηθελημένα στην ίδια παγίδα θα σταθώ και εγώ λίγο στο ζήτημα των φιλικών (καθώς γίνονται πάνω απ’ όλα με αγάπη) αποκρίσεων πριν καταφύγω στον πυρήνα του όλου θέματος.

Πρώτα από όλα, διαφορετικοί άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά στην κάθε παραίνεση. Άλλος είναι περισσότερο αποδοτικός όταν δέχεται «σκληρή αγάπη» και άλλος ανακάμπτει καλύτερα με ένα γλυκό χέρι στήριξης από γύρω του. Αλλά ακόμα και το ίδιο άτομο σε διαφορετικές καταστάσεις και περιόδους της ζωής του εναλλάσσει την αποκριτικότητά του στην εκάστοτε προσέγγιση.

Έχει επομένως τη μέγιστη σημασία ως φιλικά πρόσωπα να γνωρίζουμε με τι άτομο έχουμε να κάνουμε πριν βιαστούμε να παρέχουμε την προαποφασισμένη μας απάντηση. Επιπλέον ας μην ξεχνάμε ότι όσο πιο δασκαλεμένος είναι κάποιος στο να θεωρεί την μια φιλική απόκριση πιο σωστή και αποδεκτή από την άλλη τόσο πιο πολύ επηρεάζεται η πραγματική του κρίση και τόσο πιο πολλά οφέλη χάνει από την διαφορετική στρατηγική.

Έτσι αν κάποιος είναι στην ουσία περισσότερο αποδοτικός μετά από μια σκληρή επίπληξη αλλά έχει μάθει από τους ταγμένους της ήπιας προσέγγισης ότι το σκληρό σημαίνει ταυτόχρονα τοξικό και επιβλαβές, ενδέχεται να μην μπει ποτέ στον κόπο να την αναζητήσει σε άτομα που γνωρίζει ότι θα του την παρέχουν και ως φυσική συνέπεια να μη λάβει τα πλεονεκτήματά της. Δεν υπάρχει καλύτερη απόκριση, υπάρχει μόνο κατάλληλη απόκριση. Τέλος με αυτό.

Το αληθινό ζήτημα έγκειται, όπως υπαινίχθηκα αμυδρώς πρωτύτερα, στο ίδιο το αποτυχόν άτομο. Ζούμε σε έναν διχασμένο κόσμο, σε έναν κόσμο δυισμού, όπου το άτομο φαίνεται να καλείται να απαντήσει: Είναι σωστό κάποιος να μου μιλάει σκληρά ή είναι τοξικό; Είναι πρέπον να με παίρνουν με το καλό και να μου φέρονται με περίσσεια αγάπη ακόμα και όταν απέτυχα παταγωδώς;

Η διέξοδος κρύβεται όχι στον καθωσπρεπισμό της απόκρισης αλλά στο ποιόν του ανθρώπου που απέτυχε. Τα ερωτήματα που πρέπει να θέσουμε επομένως είναι διαφορετικά:

• Είναι έτοιμο αυτό το άτομο, ο φίλος μας, να έρθει σε αναγνώριση πρώτα και έπειτα σε ειλικρινή αποδοχή της αποτυχίας του;
• Είναι σε θέση να μεταμορφώσει το χθεσινό πάθημα σε μάθημα και επιτυχία του αύριο;
• Έχει τις στρατηγικές, τα μέσα και την οξυδέρκεια να τα καταφέρει την επόμενη φορά;

Όσο εστιάζουμε στις φιλικές αποκρίσεις (και στον κλάδο της ψυχολογίας έχει σπαταληθεί πολύ μελάνι και σάλιο προς την υποστήριξη της μιας εις βάρος και μείωση της άλλης) τείνουμε να λησμονούμε ότι υπάρχει ένα βαθύτερο ζήτημα, αυτό του ίδιου του ατόμου ως φορέα προσωπικής ταυτότητας και ευθηνής. Προς τι άραγε αυτή η λησμονιά και η παραμέληση;

Αναρωτιέμαι μήπως και εμείς, ως ανωτέρα όντα και συνάμα σύμμαχοι του πάσχοντος αποτυχημένου μας φίλου, οφείλουμε να απαντήσουμε σε ορισμένα ερωτήματα:

• Μήπως δεν είμαστε πραγματικά σίγουροι ότι ο φίλος μας μπορεί να τα καταφέρει;
• Μήπως δεν έχει για εμάς και τόση σημασία (ακόμα και σε επίπεδο που συνειδητά λίγοι θα παραδέχονταν) αν ο φίλος μας όντως τα καταφέρει;
• Μήπως είναι δύσκολο ή και αδύνατον να σταθούμε πλάι του ως ουσιαστικοί φίλοι και περιοριζόμαστε μόνο σε επιπλήξεις ή καλοπιάσματα;
• Μήπως είναι ευκολότερο να προστεθεί ένας ακόμα αποτυχημένος στην στρατιά των αποτυχημένων (στην οποία ανήκουμε και εμείς) παρά όντως να έρθει αντιμέτωπος με την βαθύτερη φύση τόσο της κατάστασης, όσο και του εαυτού του μέσα σε αυτήν και να βγει νικητής, ανάμεσα σε τόσους χαμένους;

Γιατί αν όντως νοιαζόμασταν για τον φίλο μας δεν θα ξοδεύαμε τόση ενέργεια στην υπεράσπιση της μιας απόκρισης απέναντι στην άλλη ούτε θα εμμέναμε στον παρωπιδισμό του -εν τέλει ασήμαντου- ερωτήματος ποια στάση είναι πιο σωστή.

Θα έπρεπε να γνωρίζουμε ως ανωτέρα όντα και φίλοι ενός αποτυχημένου φίλου ότι το ουσιαστικό, το πραγματικό, το μοναδικό μονοπάτι που μπορεί να πάρει το ζήτημα της αποτυχίας ξεκινάει και σταματάει με τον εαυτό του ατόμου που απέτυχε. Οι συμβουλές μας είναι τόσο καλές όσο το να δίνουμε σε έναν πεινασμένο μια συνταγή φαγητού. Κι’ αν τον καλοπιάσουμε με παρηγοριές και τον κάνουμε να νιώσει καλύτερα στην διάθεση, τι; Κι’ αν τον επιπλήξουμε και νιώσουμε εμείς καλύτερα στην διάθεση, τι;

Τίποτα δεν περιορίζει τον φίλο μας να ξαναποτύχει. Το άτομο είναι αυτό που έχει (ή δεν έχει) το κίνητρο, την ευστροφία, το σθένος, τα εργαλεία, τον χρόνο, την αυθεντική θέληση να αγωνιστεί για την επιτυχία του. Εμείς είτε μεγεθύνοντας την αξία της αποτυχίας είτε μειώνοντας την αξία της επιτυχίας και εν γένει απλώς επιμένοντας στην φιλική απόκριση, ολοένα απομακρυνόμενοι από την ουσία της προσωπικής ανάληψης ευθύνης και δράσης, βοηθάμε τον φίλο μας να αποτύχει στην αποτυχία.

[Υ.Γ.] Στην προσπάθειά μου να μην παρεξηγηθώ αδίκως θέλω να διευκρινίσω πως σκοπός του δοκιμίου δεν είναι η υποτίμηση ή ο εξευτελισμός της παροχής υποστήριξης και ανατροφοδότησης σε περίπτωση αποτυχίας καθώς είναι προφανή και υπεράνω αμφιβολίας τα οφέλη τους. Σκοπός είναι η ανάδειξη της έντονης ενασχόλησης με το φαίνεσθαι των αποκρίσεων έναντι του είναι της ουσιαστικής ατομικής ευθύνης και δράσης.

Αθανάσιος Καραθύμιος